Rakoen Maertens: De Onzichtbare Gevaren van Nepnieuws en Deepfakes
Amsterdam, dinsdag, 29 juli 2025.
Rakoen Maertens, een fakenewsonderzoeker, onderstreept de groeiende invloed van AI en deepfakes als bedreiging voor democratische processen. Hij waarschuwt dat traditionele methoden voor het herkennen van nepnieuws tekortschieten, gelet op de exponentiële technologische vooruitgang. Sociale identiteit blijkt, volgens Maertens, een grotere rol te spelen bij de verspreiding van desinformatie dan een gebrek aan kritisch denken. Hij doet een pleidooi voor het ontwikkelen van mediageletterdheid en pleit voor openheid als een manier om maatschappelijke polarisatie tegen te gaan.
Het Ontsluieren van Nepnieuws: Een Technologische Revolutie
De opkomst van technologieën zoals artificiële intelligentie (AI) en deepfakes heeft de aard van nepnieuws ingrijpend veranderd. Nepnieuwsonderzoeker Rakoen Maertens benadrukt dat traditionele methoden voor het herkennen van valsheid, zoals visuele inconsistenties, niet langer voldoende zijn om de complexe en overtuigende aard van moderne deepfakes bloot te leggen [1]. Bijvoorbeeld, deepfakes zijn gebruikt om avatars van publieke figuren te creëren, zoals het recente geval van een deepfake die presidentiële figuren imiteerde in de Verenigde Staten, wat leidde tot substantiële politieke implicaties [6]. Deze technologische verwikkelingen hebben niet alleen geleid tot verwarring onder het publiek, maar vormen ook een directe bedreiging voor democratische instellingen door vermenging van feiten en fictie [1][6].
Sociale Identiteit en De Verspreiding van Desinformatie
Volgens Maertens is het verspreiden van nepnieuws vaak gedreven door sociale identiteit en groepsdynamiek, in plaats van een gebrek aan kritisch denken [1]. Mensen hebben de neiging om misinformation te delen om zichzelf binnen hun sociale kringen te valideren en gemeenschapsgevoel te versterken. Dit verschijnsel wordt aangedreven door algoritmen die gebruikers content tonen die aansluit bij hun voorkeuren, wat leidt tot echokamers en versterkte vooroordelen [1]. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, zijn het niet alleen goedgelovige individuen die slachtoffer worden van nepnieuws, maar ook degenen die actief zoeken naar informatie die hun kijk op de wereld bevestigt [1]. Deze dynamiek maakt de aanpak van desinformatie uitdagend, omdat deze diepgeworteld is in menselijke sociale structuren.
Implicaties voor Democratie en Publiek Vertrouwen
De gevolgen van de verspreiding van nepnieuws voor democratische processen zijn verwoestend. Het vertrouwen in overheidsinstellingen en media wordt ondermijnd, wat leidt tot polarisatie en politieke instabiliteit. Incidenteel gebruik van AI-tools om bijvoorbeeld valse beelden op sociale media te publiceren, leidt tot desinformatiecampagnes die publieke opinie manipuleren [6]. Autoritaire regimes maken gebruik van deze technieken om democratische samenlevingen te destabiliseren zonder dat er harde bewijzen van inmenging achterblijven [6]. Hierdoor wordt het voor technologiebedrijven en regulatoren moeilijker om tijdige tegenmaatregelen te bedenken en in te voeren [1][5].
AI als Wapen in de Strijd Tegen Nepnieuws
Hoewel AI een middel kan zijn voor de verspreiding van nepnieuws, zijn er ook oplossingen in ontwikkeling om this problem tegen te gaan. Het T$^ ext{3}$SVFND-model, bijvoorbeeld, maakt gebruik van geavanceerde test-time training om video’s die nepniews bevatten, effectiever te detecteren, zelfs in noodgevallen [5]. Door zelflerende algoritmen te combineren met taalmodellen, kunnen deze systemen gemanipuleerde content identificeren door discrepanties tussen audio, video en tekst te analyseren [5]. Deze technologische vooruitgang biedt hoop om de steeds complexere gevaren van desinformatie te bestrijden [5].
Praktische Gids: Herkennen van Nepnieuws en Deepfakes
In de confrontatie met nepnieuws is mediageletterdheid belangrijker dan ooit tevoren. Rakoen Maertens roept op tot educatieve initiatieven die mensen bewust maken van hoe informatie wordt geproduceerd en verspreid [1]. Enkele praktische tips voor het herkennen van nepnieuws zijn onder andere het controleren van bronnen, letten op ongebruikelijk gebruik van afbeeldingen en video’s, en bewust zijn van sensatiebeluste titels en koppen. Het gebruik van fact-checking tools en platforms zoals Politifact en Snopes kan helpen bij het bepalen van de geloofwaardigheid van nieuwsberichten [GPT]. Tot slot is het belangrijk om verschillende nieuwsbronnen te raadplegen en kritisch na te denken over de informatie die wordt geconsumeerd om niet onbewust bij te dragen aan de verspreiding van valse informatie [1].